Portugal populair

Een soort kerstoverpeinzing dit keer, een blik op de toekomst, het nieuwe jaar 2023.

Ik heb het de laatste tijd van verschillende kanten gehoord: Portugal is een heel polupair land geworden om je er als buitenlandse pensionado te vestigen. Mijn broer en zwager die er zelf wonen komen met dit verhaal. Mijn zus in Florida USA ziet het om haar heen gebeuren dat mensen de Mediterrane zon van de Algarve verkiezen boven die aan de kust van Miami en Palm Beach.

Even wat getallen.

De overheidsinstantie in Lissabon die deze statistische gegevens verzamelt en analyseert heeft zojuist z'n jaarlijkse rapport gepubliceerd. In 2020 vormden alle immigranen bij elkaar 6,4% van de Portugese bevolking. In 2021 was dat met 698.887 nieuwkomers toegenomen tot 6,8%. De snelst groeiende groepen zijn mensen afkomstig uit Italië, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. Een niet onbelangrijke nieuwkomer op de lijst is India. En inderdaad is vooral de kust van de Algarve geliefd. Er zijn daar steden met een opvallend percentage buitenlanders: Lagos 35%, Albufeira 37,1% en Vila do Bispo voert de lijst aan met 41,2%.

Wanneer ik zelf in Portugal ben, hoor ik over, of ontmoet in levende lijve, heel wat Nederlanders, Britten en (in mijn gebied nog maar af en toe) Amerikanen die daar permanent zijn neergestreken. Het zou vooral te maken hebben met het prettige klimaat: veel zon, geen echte winters, en zo'n 10 maanden per jaar buiten kunnen zijn. Dat is ook fantastisch.

Verder speelt het vrij rustige politieke en maatschappelijke klimaat een belangrijke rol: natuurlijk zijn er meningsverschillen, maar die blijven heel ruim binnen aanvaardbare perken. Echt sociale onrust is onbekend. Mensen gaan in het dagelijks leven heel relaxed en voorkomend met elkaar om. Ook ik merk dat, en het is bij tijd en wijle echt een verademing. Het ik-tijdperk, zoals wij dat hier in de Lage Landen in optima forma kennen, met 18 miljoen individuele belangen en weinig oog voor die van een ander laat staan die van de samenleving in z'n totaliteit, is er in Portugal maar in heel bescheiden mate.
Ander punt: er zijn nog steeds volop huizen te koop voor bedragen die ver onder het in veel andere landen gangbare prijspeil liggen. Dagelijkse boodschappen zijn zo'n 35% (!) voordeliger dan in Nederland. Ik merkte dat verschil vooral toen ik eind september terug was in Rotterdam en voor het eerst weer naar de supermarkt ging.
Tenslotte hanteert de belastingdienst ter plekke heel gunstige voorwaarden voor niet meer werkenden die uit hun thuisland hun eigen pensioen meebrengen en dus geen financiële aanspraak maken op de Portugese staat. De nieuwkomers geven er alleen maar geld uit.

Daar is inderdaad allemaal weinig tegenin te brengen. Wel een groot minpunt: de vraag naar huizen doet de prijzen ervan in populaire regio's stijgen, soms zo sterk dat Portugezen zelf bij het zoeken naar een woning achter het net vissen. Er gaan in het parlement al stemmen op om in die gebieden de verkoop van onroerend goed aan buitenlanders stil te leggen. Want nog eens iets: wat zijn op de langere termijn de sociale gevolgen wanneer een groot deel van de inwoners van dorp of stad van buiten komt en geen Portugese wortels heeft?

Toen ik in 2007 mijn huis kocht, zag ik het al helemaal voor me: tot m'n 65ste zou ik in Nederland blijven wonen en was ik af en toe in Portugal, na m'n pensionering ging ik dáár wonen en kwam ik af en toe terug naar hier. Misschien wel een heel logisch idee. Toen.
Nu ben ik met pensioen, alweer ruim twee jaar. Ik kom graag in mijn Portugese dorp Figueiró dos Vinhos, de laatste keer j.l. augustus en september, bijna 8 weken. Echt fantastisch dat dat kan, een luxe. Maar permanent, d.w.z. altíjd daar? Nee, dat toch niet.

Allereerst blijft de taal een probleem. Ik spreek wat Portugees waarmee ik me dagelijks kan redden, en jongeren die ik er tegen kom spreken tegenwoordig heel vaak behoorlijk Engels. Maar de direkte mensen om mij heen in Figueiró, veel hardwerkende boeren, zijn een generatie ouder en beheersen geen andere taal. Ik mis het af en toe voeren van een serieus gesprek, over wezenlijke 'zaken des levens'. Je wilt het niet altijd over koetjes en kalfjes hebben, hoe aardig en vriendelijk een ieder ook altijd tegen me is.

Veel familie maar ook dierbare en geliefde vrienden en bekenden uit Nederland, een kennissenkring opgebouwd in decennia, zou ik vrijwel niet meer zien en enorm missen. Onverstandig, in deze fase van mijn leven daar nog eens helemaal opnieuw beginnen.
Elke dag loop ik hier in Rotterdam wel iemand tegen het lijf voor een praatje. In Figueiró gebeurt dat zelden. Zeker bij wat minder mooi weer - het regent er natuurlijk ook wel eens een aantal dagen -  zit ik daar behoorlijk geïsoleerd en verlaten. Daar houd ik wel van; voor een tijdje. Geregeld kom ik in Rotterdam in boekhandels waar je zoveel interessants tot je kunt nemen. Dat geldt voor meer winkels in onze binnenstad. Voor iets vergelijkbaars moet ik in Portugal maar Coimbra, 60 km verderop. Het kan allemaal, natuurlijk, maar het is wel ver weg, ingewikkeld. Nu ik ouder word, merk ik dat ik daar niet meer zoveel zin in heb.

Tenslotte: als ik uit Nederland zou weggaan maar uiteindelijk spijt krijg en terug wil, is het helemaal de vraag of ik hier weer betaalbare woonruimte zal vinden. Niemand kan voorspellen hoe de huizenmarkt er in de toekomst zal uitzien.

Opmerkelijk: broer Paul en echtgenoot Sean die niet ver van Figueiró helemaal buiten wonen, permanent, gaan er weg. Min of meer vanwege wat ik hierboven beschrijf. En zij zijn nog wel met hun tweeën, ik ben alleen. Maar toch. Ze hebben een huis gekocht in Porto, voor een prijs ver onder die van een gemiddelde Nederlandse koopwoning, een beetje buiten, grote tuin, veel ruimte, geen drukke straat. Maar wel overal een stuk dichterbij. Ik begrijp het.

Ik heb geleerd nooit "nooit" te zeggen. Wie weet komt er toch een moment dat ik de stap van hier naar daar maak. Ik ervaar een gevoel van onbehagen. Veel binnen- en buitenlandse ontwikkelingen maken de wereld tot een onzekere plek. Hier is zo langzamerhand ieders morele gelijk tot een geen compromissen duldende waarheid verheven. In Portugal gebeurt alles 50 jaar later, hoor ik, weliswaar een beetje gekscherend maar toch, van mensen die er wonen. Dat ik persoonlijk, wanneer gewenst, in elk geval die keuzemogelijkheid heb, is een geruststellend idee.

Al met al niet in alle opzichten een vrolijke kerstgedachte. We gaan met elkaar moeilijke tijden - jaren -  tegemoet. Daarover mogen onze politici best wat meer en eerlijker hun mond open doen. Veel is niet (meer) zo maakbaar - en betaalbaar- als we generaties lang tegen beter weten in hebben gedacht. Ik reken mezelf daar ook toe.

En toch, natuurlijk: voor al mijn lezers veel gezondheid en voorspoed in het nieuwe jaar.