On ne discute pas l' Affaire

De Franse zin in de titel hoorde ik ooit van mijn geschiedenisleraar Schreuder op de middelbare school. Hij stond nog op een foto die ik heb uit die tijd, HBS-B Enschede, eindexamen 1972, hè opa vertel nog eens van vroeger.

Voor de jonge(re) generatie: HBS stond voor hogere burgerschool, middelbaar onderwijs ontstaan in 1863 ten tijde van de liberale staatsman Thorbecke. We praten hier over geschiedenis.
De man, nu weer Schreuder, was een echte historicus, ging op vakantie in het buitenland altijd een of twee dagen naar het plaatselijk archief om dingen op te zoeken waarnaar hij benieuwd was. Hij stuitte dan op leuke weetjes of interessante feitjes die de grote gebeurtenissen extra kleur geven. Petite histoire noemde hij dat. Weer heel wat anders dan petite mort. Wie daarover meer wil weten, moet het maar opzoeken. Of uitzoeken, proefondervindelijk, het is maar hoe je het bekijkt.

Mijn geschiedenisleraar kwam deze smeekbede tegen op verzonden uitnodigingen voor bals, diners, soirees in de betere kringen van Frankrijk aan het eind van de 19de eeuw, dus de adel, hoge rangen in het leger, de top van de ambtenarij, bestuurders op allerlei niveau, dat soort types. En die Affaire was de zaak Dreyfus. 

Alfred Dreyfus (1859-1935) was telg van een oud Joods geslacht uit de Elzas en officier in het Franse leger, dat niet vrij was van antisemitisme. Hij werd, ten onrechte bleek veel later, beschuldigd van hoogverraad, spionage voor het Duitse keizerrijk, veroordeeld, uit z'n rang gezet en achter de tralies gesmeten.

De zaak deed de gemoederen in Frankrijk hoog oplaaien. Velen konden alleen maar, in hun ogen terecht, roepen Mort aux juifs. Anderen namen het voor Dreyfus op, waaronder de schrijver Émile Zola

in een vlijmscherpe open brief gericht aan de Président de la République onder de titel J' Accuse...! Uit het Frans vertaald betekent dat Ik beschuldig...!

Maar om kort te gaan: over die zaak kon je het tijdens een gemoedelijk samenzijn maar beter niet hebben. Want dan wist je zeker: weg gemoedelijkheid, weg bal, weg soiree.

Vandaar die oproep, zo je wilt smeekbede, of op z'n minst dat dringende verzoek On ne discute pas..., ofwel er wordt niet gesproken over... De tekeningen hierboven zijn, zoals er ook bij vermeld staat, van de hand van Caran d'Ache, pseudoniem van de 19de eeuwse Franse satirisch en politiek tekenaar Emmanuel Poiré. In mijn jeugd waren kleurpotloden van het merk Caran d'Ache een hebbeding. Daarmee maakte je goede sier.

En waarom dacht ik daar nu aan terwijl ik over Portugal moet schrijven? Omdat ik al vaker heb stilgestaan bij opvallende verschillen in de Nederlandse- en Portugese samenleving. In Nederland is in sommige families of zelfs gezinnen corona en de aanpak daarvan zo'n heet onderwerp waarover je beter niet kunt beginnen, want dan breekt de pleuris uit, de beer is los. Laten we het liever gezellig houden. Op 23 maart is in Nederland het mondkapje officieel afgeschaft. In Portugal is het dragen ervan nog steeds verplicht in openbare binnenruimten, dus stations, warenhuizen, winkels, supermarkten, cafés, de bouwmarkt, het fietsenpaleis Decathlon, noem maar op. Ik heb nergens ook maar iemand gezien die zich zonder mondkapje vertoonde, integendeel. In Nederland waren er vóór de 23ste al veel reizigers in de trein die het nut ervan niet meer inzagen. Wij beslissen graag zelf over ons doen en laten en zijn daarmee een voorbeeld voor de rest van de wereld.

Welnu, is jouw situatie er een van on discute l' affaire, en zit je bij een biertje ineens zonder gespreksonderwerp, misschien is dit dan wat: zijn wij Nederlanders vrijgevochten patriotten en de Portugezen makke schapen?

Er is trouwens in 2019 over die hele geschiedenis rond Dreyfus een schitterende speelfilm onder regie van Roman Polanski uitgekomen, een Frans-Italiaanse coproductie: J' Accuse, ook bekend onder de Engelse titel An Officer and a Spy. Als cadeau voor m'n verjaardag werd ik uitgenodigd hem te bekijken in bioscoop Cinema Gouda. Een aanrader. De foto hierboven van de krantenjongen komt uit die film. Hieronder staat een link naar de Nederlandse trailer.