beter bos

Er wordt in Portugal, uiteraard zou ik haast zeggen, volop nagepraat over de verschrikkelijke bosbrand van nu twee weken geleden, die uiteindelijk 62 mensenlevens kostte, veel huizen, bedrijven en andere bezittingen beschadigde of vernielde, en zo'n 26000 hectare bos verwoestte.
Hier is nog weer eens te zien waar het vuur allemaal huis hield:

Even nog wat statistieken: deze bosbrand voert de lijst aan als het gaat om de hoeveelheid verwoest gebied: 25969 ha om precies te zijn:

En waar die 62 slachtoffers te betreuren waren, zie je hier:

Natuurlijk wordt er nagedacht over oorzaken en hoe die weggenomen kunnen worden. Maar ja, met hoge temperaturen zullen we blijvend te maken hebben, misschien wel steeds vaker, en wat doe je tegen een flink aanwakkerende wind, blikseminslag, onvoorzichtigheid van mensen, onachtzaamheid, onwetendheid, en niet te vergeten opzet?
Maar er is nog een factor in dit geheel waarover steeds meer wordt gediscussieerd: de samenstelling van het bos, de soorten bomen, de manier van aanplanten.

90% van de bossen staat vol met den, eik, en, daar komt-ie, eucalyptus. Een boom die veel olie bevat en dus brandt als een metershoge fakkel. Een vergelijking van deze soortensamenstelling met de paar voorbeelden van oorspronkelijke bossen die in het land nog aanwezig zijn, met voornamelijk zomer- en wintereik, kurkeik en hulsteik, laat zien hoe ingrijpend de Portugese bossen in de loop der eeuwen zijn veranderd. Dat is voor een belangrijk deel gebeurd met economische motieven: de productie van hout, en liefst snel, waarmee natuurlijk niets mis is. Voor niets gaat alleen de zon op, ook in Portugal. Maar deze benadering heeft wel geleid tot uitbreiding van het bosareaal en een grote verspreiding van snel groeiend soorten in een intensief systeem bestaande uit één boomsoort.

Tegenwoordig moeten bossen op een meer geïntegreerde manier worden bekeken, waarbij de houtproductie min of meer in evenwicht moet zijn met de sociale functie die bos heeft. Dit allemaal met het oog op afspraken in Europees- en internationaal verband (de top in Rio de Janeiro) over duurzaam bosbeheer en de rol die bos speelt bij de bescherming van het milieu en het natuurbehoud. 

In Portugal zijn de bossen te eenzijdig samengesteld met bomen die zeer brandbaar zijn. Bovendien is het eigendom van het land en dus het bos in veel kleine particuliere stukjes verdeeld, die daarnaast vaak nog moeilijk toegankelijk zijn voor voertuigen, zeker in bergachtige gebieden. Een en ander heeft ook weer te maken met de vergrijzing, dus slecht of geen onderhoud, het ontoereikend aanwezig zijn van boswegen, brandgangen en watervoorzieningen.

Deskundigen pleiten nu des te nadrukkelijker voor het aanleggen van heterogeen samengestelde bossen zoals in het verleden, dus met meer eiken en kastanjes, het opzetten van een goed stelsel van boswegen en brandgangen, waarbij gebruik kan worden gemaakt van open stukken en kammen in bergen als toegangswegen en brandgangen, het bevorderen van economische ontwikkeling en het vergroten van de verscheidenheid ervan, en het door voorlichting doen toenemen van het bewustzijn van het publiek. 

Van Monika en Claude, kennissen van me vlak bij Pedrogão Pequeno waar de brand net niet woedde, ontving ik een online petitie, een Petição Pública, in het Portugees én Engels, waarin voor al het bovenstaande wordt gepleit. 

En waarin wordt gepleit voor het oprichten van een soort Nationaal Centrum voor het Portugese Bosbeheer, en wel in de plaats waar de brand begon, Pedrogão Grande. Een centrum dat ook dienst zou moeten gaan doen als museum, en als plek ter nagedachtenis aan die doden van twee weken geleden.